Κάθε χρόνο από το 1977, το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων, διοργανώνει στις 18 Μαΐου τη Ημέρα Μουσείων, με διαφορετικές θεματικές προσεγγίσεις. Κάθε θεματική προάγει το διεπιστημονικό διάλογο τονίζοντας την αποστολή του Μουσείου ως θεματοφύλακα της πολιτιστικής μνήμης, εξυπηρετώντας τις ανάγκες των σύγχρονων κοινωνιών.Επιμέρους θεματικές ενότητες για φέτος είναι :
• Η συμβολή του μουσείου στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.
• Το μουσείο ως χώρος κοινωνικού διαλόγου, και διασύνδεσης των γενεών.
• Ο εκπαιδευτικός και ψυχαγωγικός ρόλος του μουσείου, ως άτυπη εκπαιδευτική δομή και δράση.
• Το μουσείο ως χώρος ανάπτυξης καινοτόμων τεχνικών και πρακτικών διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς
• Αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας για την προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Τα μουσεία αναμφισβήτητα αποτελούν πολύτιμη πηγή πολιτισμικής, ιστορικής, επιστημονικής και αισθητικής γνώσης. Σύμφωνα με τους σύγχρονους ορισμούς, είναι ιδρύματα στην υπηρεσία της κοινωνίας και της εξέλιξής της, ανοιχτά στο κοινό, που αποκτούν, συντηρούν, ερευνούν, τεκμηριώνουν, επικοινωνούν και εκθέτουν τις υλικές μαρτυρίες του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του, με σκοπό τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία. Τα τελευταία χρόνια τα μουσεία παγκοσμίως επαναπροσδιορίζουν τον εκπαιδευτικό τους ρόλο στην κοινωνία και προσπαθούν να ανατρέψουν την παραδοσιακή αντίληψη ότι δηλαδή πρόκειται για χώρους βαρετούς και απόμακρους που απευθύνονται μόνο σε λίγους ή ειδικούς.
Ανατρέχοντας στην ιστορία της εκθετικής πρακτικής την οποία ακολούθησαν τα μουσεία σε όλο τον κόσμο, διαπιστώνουμε ότι θεωρίες για τη γνώση και θεωρίες για τη μάθηση αποτέλεσαν τη βάση του παιδαγωγικού προσανατολισμού στον οποίο προσέβλεπε κάθε φορά η εκθετική πολιτική του εκάστοτε μουσείου. Με άλλα λόγια κάτω από οποιαδήποτε εκθετική πρακτική υπάρχει μια εκπαιδευτική θεωρία η οποία προκύπτει από το συνδυασμό των θεωριών γνώσης και μάθησης και την οποία υιοθετεί το μουσείο. Μουσεία τα οποία οργανώνουν τις εκθέσεις τους έχοντας ως βάση τη θεωρία του διδακτισμού, παρουσιάζουν εκθέσεις γραμμικές με αυστηρά καθορισμένους στόχους, τις οποίες συνοδεύουν κείμενα με διδακτικά στοιχεία που πρέπει να μάθει ο επισκέπτης και η «ιστορία» που παρουσιάζουν προβάλλεται ως «η μόνη, αληθινή ιστορία».
Σύμφωνα με τη θεωρία του συμπεριφορισμού τα μουσεία οργανώνονται και πάλι γραμμικά και οι εκθέσεις συνοδεύονται από κείμενα που περιέχουν όσα πρέπει να μάθει ο επισκέπτης. Επιπλέον προσφέρονται ενισχύσεις και ερεθίσματα για «επιθυμητές» αντιδράσεις. Οι επιβραβεύσεις αυτές σε πολλά μουσεία προσφέρονται μέσω υπολογιστών.
Τα μουσεία που οργανώνουν τις εκθέσεις τους έχοντας ως βάση τη θεωρία της ανακάλυψης, παρέχουν στον επισκέπτη τη δυνατότητα για ανακάλυψη, συσχετισμό και σύγκριση. Οι επισκέπτες παροτρύνονται να ανακαλύψουν μόνοι τους το «μήνυμα» της έκθεσης αξιοποιώντας διάφορα μέσα και αξιολογώντας τις δικές τους ερμηνείες σε σχέση με τη «σωστή» ερμηνεία του μουσείου.
Τέλος, σύμφωνα με τη θεωρία του δομισμού, οι εκθέσεις δεν είναι γραμμικές, δίνουν τη δυνατότητα θέασης από διαφορετικές οπτικές γωνίες, ενθαρρύνουν και υποστηρίζουν διαφορετικούς τρόπους ερμηνείας. Τα εκθέματα συνδέονται με τις προσωπικές,καθημερινές εμπειρίες των επισκεπτών οι οποίοι προτρέπονται να πειραματιστούν να κάνουν συσχετισμούς και να φτάσουν σε συμπεράσματα, οδηγούμενοι σε πολλαπλές και ποικίλες ερμηνείες (Μουσούρη,2000).
Σύμφωνα με τη θεωρία του συμπεριφορισμού τα μουσεία οργανώνονται και πάλι γραμμικά και οι εκθέσεις συνοδεύονται από κείμενα που περιέχουν όσα πρέπει να μάθει ο επισκέπτης. Επιπλέον προσφέρονται ενισχύσεις και ερεθίσματα για «επιθυμητές» αντιδράσεις. Οι επιβραβεύσεις αυτές σε πολλά μουσεία προσφέρονται μέσω υπολογιστών.
Τα μουσεία που οργανώνουν τις εκθέσεις τους έχοντας ως βάση τη θεωρία της ανακάλυψης, παρέχουν στον επισκέπτη τη δυνατότητα για ανακάλυψη, συσχετισμό και σύγκριση. Οι επισκέπτες παροτρύνονται να ανακαλύψουν μόνοι τους το «μήνυμα» της έκθεσης αξιοποιώντας διάφορα μέσα και αξιολογώντας τις δικές τους ερμηνείες σε σχέση με τη «σωστή» ερμηνεία του μουσείου.
Τέλος, σύμφωνα με τη θεωρία του δομισμού, οι εκθέσεις δεν είναι γραμμικές, δίνουν τη δυνατότητα θέασης από διαφορετικές οπτικές γωνίες, ενθαρρύνουν και υποστηρίζουν διαφορετικούς τρόπους ερμηνείας. Τα εκθέματα συνδέονται με τις προσωπικές,καθημερινές εμπειρίες των επισκεπτών οι οποίοι προτρέπονται να πειραματιστούν να κάνουν συσχετισμούς και να φτάσουν σε συμπεράσματα, οδηγούμενοι σε πολλαπλές και ποικίλες ερμηνείες (Μουσούρη,2000).
Οι σύγχρονες παιδαγωγικές αντιλήψεις υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος καθορίζεται αφενός από τις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους και αφετέρου από τις σχέσεις του με το περιβάλλον του – φυσικό, κοινωνικό, ιστορικό, πολιτισμικό – και ότι η γνώση δεν παρέχεται αλλά δομείται. Γίνεται σαφές ότι οι σύγχρονες παιδαγωγικές αντιλήψεις υποστηρίζουν τις βιωματικές διαστάσεις της μάθησης. Οι αντιλήψεις αυτές επηρεάζουν και τη μουσειοπαιδαγωγική, η οποία αποσκοπεί να παρέχει σε όλους τη δυνατότητα «ανάγνωσης» και δημιουργικής ερμηνείας του υλικού πολιτισμού. Με την έννοια αυτή «η μουσειοπαιδαγωγική μπορεί να εμπλουτίσει τη σχολική εκπαίδευση, μετατοπίζοντας την εκπαιδευτική διαδικασία εκτός των τειχών του σχολείου και συνδέοντάς τη με το ευρύτερο κοινωνικό, πολιτισμικό και φυσικό περιβάλλον» (Νάκου,2001).
Επειδή είναι αδύνατο ή πολύ δύσκολο να κερδίσει κανείς το ενδιαφέρον του ευρύτερου κοινού για το μουσείο από τη μια μέρα στην άλλη, τα μουσεία στρέφονται τις τελευταίες δεκαετίες – και ειδικά στις μέρες μας – προς τα σχολεία και τους μαθητές, με το σχεδιασμό και την εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Στην Ελλάδα η προσπάθεια αυτή βρίσκει έκφραση στη δεκαετία του ΄70 κυρίως μέσα από τις προσπάθειες των ιδιωτικών Μουσείων ( Μουσείο Μπενάκη, Μουσείο Γουλανδρή κ.ά) με την οργάνωση και εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Αν ο μαθητής οδηγηθεί στο μουσείο μέσα από το σχολείο, με στόχο όχι μια ευκαιριακή μορφωτική δραστηριότητα, αλλά με παροχή κινήτρων για μια συνεχή και δημιουργική ενασχόληση, τότε θα νιώσει το μουσείο ως χώρο ερμηνείας και θα γνωρίσει τη χαρά και την ψυχική και πνευματική καλλιέργεια, εξασφαλίζοντας την άνεση να επανέρχεται στο χώρο αυτό.
Παράλληλα ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ευέλικτων μουσειοπαιδαγωγικών προγραμμάτων, συνδυάζοντας θεωρία και πράξη, δίνουν τη δυνατότητα προσέγγισης των πολιτισμικών χώρων και αγαθών, μέσα από διαδικασίες εργαστηριακής εμπλοκής έχοντας ως βάση τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντα των ομάδων που επισκέπτονται τα μουσεία. «Οι θεωρητικοί θησαυροί της παιδαγωγικής και της τέχνης δεν θα βρουν πεδίο συνάντησης με τον άνθρωπο, εάν δεν συνυπάρξουν με τη χειρόνακτη πραγμάτωση του κόσμου των μορφών, των σχημάτων και των χρωμάτων, στοιχεία από τα οποία αποτελείται ο ορατός και απτός χώρος των πραγμάτων» (Δεληγιάννης,1999) (βλ. Συνεργασία Μουσείου και Σχολείου Ο ρόλος των Μουσειοπαιδαγωγών Ράπτου Θεοδοσία δασκάλα- μουσειοπαιδαγωγός)
Επειδή είναι αδύνατο ή πολύ δύσκολο να κερδίσει κανείς το ενδιαφέρον του ευρύτερου κοινού για το μουσείο από τη μια μέρα στην άλλη, τα μουσεία στρέφονται τις τελευταίες δεκαετίες – και ειδικά στις μέρες μας – προς τα σχολεία και τους μαθητές, με το σχεδιασμό και την εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Στην Ελλάδα η προσπάθεια αυτή βρίσκει έκφραση στη δεκαετία του ΄70 κυρίως μέσα από τις προσπάθειες των ιδιωτικών Μουσείων ( Μουσείο Μπενάκη, Μουσείο Γουλανδρή κ.ά) με την οργάνωση και εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Αν ο μαθητής οδηγηθεί στο μουσείο μέσα από το σχολείο, με στόχο όχι μια ευκαιριακή μορφωτική δραστηριότητα, αλλά με παροχή κινήτρων για μια συνεχή και δημιουργική ενασχόληση, τότε θα νιώσει το μουσείο ως χώρο ερμηνείας και θα γνωρίσει τη χαρά και την ψυχική και πνευματική καλλιέργεια, εξασφαλίζοντας την άνεση να επανέρχεται στο χώρο αυτό.
Παράλληλα ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ευέλικτων μουσειοπαιδαγωγικών προγραμμάτων, συνδυάζοντας θεωρία και πράξη, δίνουν τη δυνατότητα προσέγγισης των πολιτισμικών χώρων και αγαθών, μέσα από διαδικασίες εργαστηριακής εμπλοκής έχοντας ως βάση τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντα των ομάδων που επισκέπτονται τα μουσεία. «Οι θεωρητικοί θησαυροί της παιδαγωγικής και της τέχνης δεν θα βρουν πεδίο συνάντησης με τον άνθρωπο, εάν δεν συνυπάρξουν με τη χειρόνακτη πραγμάτωση του κόσμου των μορφών, των σχημάτων και των χρωμάτων, στοιχεία από τα οποία αποτελείται ο ορατός και απτός χώρος των πραγμάτων» (Δεληγιάννης,1999) (βλ. Συνεργασία Μουσείου και Σχολείου Ο ρόλος των Μουσειοπαιδαγωγών Ράπτου Θεοδοσία δασκάλα- μουσειοπαιδαγωγός)
Μουσεία και Σχολεία- Εμπειρίες και Πρακτικές Ειρήνη ΝάκουΤι εννοούμε όταν λέμε “πολιτιστική κληρονομιά”; Γιατί επιλέγουμε ένα Μουσείο ως χώρο εκπαίδευσης των παιδιών; Ποιος είναι ο στόχος των προγραμμάτων της μουσειακής αγωγής; Το άρθρο“Προσεγγίζοντας τον Πολιτισμό μέσα από προγράμματα Μουσειακής Αγωγής…” επιχειρεί να δώσει απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα.
Μελετώντας την εργασία της κ. Λιάκου Ελένης επιτυγχάνουμε την προσέγγιση εννοιών σχετικών με τον πολιτισμό και αντιλαμβανόμαστε την αναγκαιότητα εφαρμογής προγραμμάτων πολιτιστικών προγραμμάτων.
Οι έξι Βιωματικές Δραστηριότητες έχουν ως στόχο την προετοιμασία των παιδιών για την επίσκεψη στο Μουσείο, χρησιμοποιώντας εκπαιδευτικές πρακτικές (κίνηση, μουσική, θεατρικό παιχνίδι, παιχνίδι) που τα βοηθούν να εμπλακούν ενεργά στη διαδικασία μάθησης.
Πριν και μετά την επίσκεψη στο Μουσείο… πρόταση δραστηριοτήτων
Προετοιμάζοντας μια επίσκεψη στο Μουσείο ”βήματα” συνάντησης της τέχνης
“Προετοιμασία επίσκεψης στο Μουσείο με ΤΠΕ” Πλαίσιο προετοιμασίας επίσκεψης σε μουσείο μέσω της χρήσης των Τ.Π.Ε. ,με στόχο οι μαθητές να προετοιμαστούν γνωσιολογικά και ψυχολογικά για να έρθουν σε επαφή με τα αυθεντικά μουσειακά εκθέματα.
Μες το μουσείο
Μες το μουσείο, μες το μουσείο
μια μέρα μπήκα με φόρα κι εγώ
μη με τραβάτε, μη μου κολλάτε,
απ’το μουσείο δε θέλω να βγω
τρέχω, τρέχω, μες τα δωμάτια
μ’ όλου του κόσμου τους θησαυρούς
που δεν τους χωράει ανθρώπου
νους…
Αχ το μουσείο, αχ το μουσείο
Φεγγοβολάει σαν άστρο χρυσό
δεν θέλω μπάλα, ούτε τραμπάλα,
δεν θέλω ούτε να παίξω κουτσό.
Θέλω, θέλω, θέλω μουσείο,
θέλω να βλέπω τους θησαυρούς
που δεν τους χωράει ανθρώπου
νους…
Μουσείοοοο…
Μες το μουσείο, μες το μουσείο
μια μέρα μπήκα με φόρα κι εγώ
μη με τραβάτε, μη μου κολλάτε,
απ’το μουσείο δε θέλω να βγω
τρέχω, τρέχω, μες τα δωμάτια
μ’ όλου του κόσμου τους θησαυρούς
που δεν τους χωράει ανθρώπου
νους…
Αχ το μουσείο, αχ το μουσείο
Φεγγοβολάει σαν άστρο χρυσό
δεν θέλω μπάλα, ούτε τραμπάλα,
δεν θέλω ούτε να παίξω κουτσό.
Θέλω, θέλω, θέλω μουσείο,
θέλω να βλέπω τους θησαυρούς
που δεν τους χωράει ανθρώπου
νους…
Μουσείοοοο…
ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΟ, ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΙΟ – ΜΙΑ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΔΥΟ ΤΑΞΕΩΝ Αλεξάνδρα Κουλουμπαρίτσι και Ζαμπέλ Μουρατιάν