«Αυτοί που κάνουν τη χειρότερη χρήση του χρόνου τους, είναι αυτοί που παραπονιούνται για την έλλειψή του.»
Jean de La Bruyère, 1688
Όταν μπαίνει κανείς για πρώτη φορά σε μια τάξη, έχει ενδιαφέρον να ανακαλύψει τις δεξιότητες οργάνωσης του (ελεύθερου και μη) χρόνου των παιδιών. Δεν χρειάζεται πολύπλοκες διαδικασίες: αν είναι Δευτέρα, ρωτήστε τα, πότε ολοκλήρωσαν τις εργασίες που είχαν για το σπίτι. 7 στα 10 παιδιά (ιδιαίτερα των τελευταίων τάξεων) είναι πιθανό να σας απαντήσουν την Κυριακή το απόγευμα ή το βράδυ. Αν τους ρωτήσετε γιατί, θα δώσουν απαντήσεις-δικαιολογίες, όπως «Προτίμησα να παίζω όλο το Σαββατοκύριακο» ή «Αφού, είχαμε για σήμερα τις ασκήσεις, γιατί να τις κάνουμε από την Παρασκευή; Θα έχουμε ξεχάσει μέχρι τότε!»
Η (κακιά) συνήθεια της «τελευταίας στιγμής» και της αναβλητικότητας, που αποκτάται ήδη από τα χρόνια του Δημοτικού, μεταφέρεται και στην ενήλικη καθημερινότητα και μεταφράζεται ποικιλοτρόπως: από το «Διαβάζω 12 ώρες πριν δώσω ένα μάθημα στην εξεταστική του Πανεπιστημίου (ενώ έχω όλο το εξάμηνο στη διάθεσή μου)» μέχρι το «Καταθέτω σημαντικά έγγραφα την τελευταία ημέρα μιας προθεσμίας που έχει ξεκινήσει εδώ και ένα μήνα». Γιατί; Γιατί α) έτσι έχουμε συνηθίσει και β) γιατί ενώ όλοι μας διδάσκουν τι να κάνουμε, ελάχιστοι μας διδάσκουν (ή ας πούμε καλύτερα καλλιεργούν) το πώς και το πότε να το κάνουμε. Η δεξιότητα διαχείρισης και οργάνωσης του χρόνου μας είναι πολύ σημαντικό να καλλιεργείται από την πιο μικρή ηλικία. Δεν είναι δύσκολο, απλώς χρειάζεται χρόνο, επιμονή και μεθοδικότητα!
1. Συζητάμε μαζί του το πρόγραμμα που ήδη έχει
Κάθε παιδί έχει διαφορετικές ανάγκες και ρυθμούς, ακόμα και αν συμβιώνει με αδέλφια της ίδιας ηλικίας. Θέτοντας ως προτεραιότητα τον επαρκή και ποιοτικό ύπνο, καθώς και τις σωστές ώρες φαγητού, συζητάμε μαζί του για το πρόγραμμα που ήδη ακολουθεί. Αν διαβάζει μόνο του, είναι πιο εύκολο να έχει και συνείδηση του προγράμματός του. Θα ήθελε να αλλάξει κάτι; Πολλά παιδιά παραπονούνται ότι δεν έχουν αρκετό χρόνο για να παίξουν ή για να δουν τους φίλους τους ή ότι νιώθουν κουρασμένα στο τέλος της ημέρας. Αν επανειλημμένως το παιδί ξεκινάει τα μαθήματα του πολύ αργά το βράδυ, δεν διαβάζει καθόλου ή καταναλώνει πολύ χρόνο στο να βλέπει τηλεόραση ή να παίζει ηλεκτρονικά με τη γνωστή και αγαπημένη δικαιολογία: «Θα διαβάσω μετά», τότε μάλλον χρειάζεται να οργανώσει καλύτερα το χρόνο του.
2. Εξηγούμε τη χρησιμότητα του να διαχειρίζεται κανείς σωστά τη ημέρα του
Και μια, και δύο, και τρεις και όσες φορές χρειαστεί. Είναι σημαντικό το παιδί να ξέρει γιατί να προτιμήσει ένα φαινομενικά δυσκολότερο πρόγραμμα, που θα αντικαθιστά την ώρα που θα ήθελε να παίξει, με τη μελέτη του. Γιατί θα έχει περισσότερο ελεύθερο χρόνο, γιατί θα κάνει τις εργασίες του πιο σωστά, γιατί θα έχει λιγότερο άγχος, γιατί είναι σημαντικό να οργανώνει την ημέρα του, έτσι ώστε να είναι παραγωγικό και να νιώθει χαρούμενο γι’ αυτό στο τέλος της ημέρας κλπ.
3. Του προτείνουμε διάφορους τρόπους να οργανώσει το χρόνο του
Γράφοντας σε λίστες; Σε ατζέντα; Σε post-it; Σε κόλλα Α4 με τεράστια γράμματα; Με ζωγραφιές; Με mind-map; Στο τετράδιο μουσικής, δίπλα σε νότες; Σε πίνακα; Σε τετράδιο; Σε πίνακα στο δωμάτιό του; Στον υπολογιστή; Στο μυαλό του; Με πλαστελίνες; Σε σχήμα σάντουιτς; Αν και… το σχήμα αυτό του χάμπουργκερ δεν θα το συνιστούσα, αν θέλουμε να προωθούμε πρότυπα σωστής διατροφής στα παιδιά. Το έβαλα, όμως, ενδεικτικά, για να δείτε τα ανεξάντλητα όρια της φαντασίας. Μπορεί ο πρώτος τρόπος που θα δοκιμάσει να μην του αρέσει, όμως σίγουρα κάποιος δημιουργικός δρόμος θα τον οδηγήσει σε αυτό που προτιμά!
4. Το βοηθάμε να οργανωθεί, αρχικά, σε εβδομαδιαία βάση
Πέρα από το σχολείο, γράφουμε τις εξωσχολικές δραστηριότητες, καθώς και το χρόνο που απαιτείται για τη μελέτη τους. Εάν π.χ. την Τρίτη και την Παρασκευή το απόγευμα έχει Αγγλικά, είναι σημαντικό να καταλάβει τη χρησιμότητα του να μελετήσει την Τετάρτη και να κάνει μια επανάληψη την Πέμπτη. (Αχ, αυτή η δεξιότητα της επανάληψης, που μοιάζει πάντα περιττή, όμως είναι το κλειδί για τη λειτουργία της μνήμης.) Ορίζουμε και προτεινόμενη ώρα μελέτης για το Σαββατοκύριακο. Το καλύτερο, φυσικά, είναι να «σπάσουμε» τα μαθήματα στις δύο ημέρες, έτσι ώστε να είναι πιο αποδοτική και πιο εύκολη η μελέτη.5. Ενισχύουμε την κάθε προσπάθεια- σταθερά
Το να φτιάξει το παιδί ένα καλύτερο πρόγραμμα για τον εαυτό του δεν θα έρθει εν μια νυκτί. Μπορεί να πάρει πολύ καιρό, ανάλογα με τους ρυθμούς του κάθε παιδιού, γι’ αυτό είναι σημαντικό να ενισχύουμε την κάθε προσπάθεια, ακόμα κι όταν το παιδί δεν ακολουθεί όλα όσα έχει προβλέψει. Και από το επίπεδο της ετερο-ενίσχυσης του ενήλικου, να περάσει στο σημείο της αυτό-ενίσχυσης. π.χ. αν ακολουθήσω το πρόγραμμα μελέτης μου και νιώσω ικανοποίηση από το αποτέλεσμα, θα ασχοληθώ λίγο παραπάνω με τη δραστηριότητα που με ευχαριστεί.
6. Επιμένουμε
Είναι πολύ πιθανό το παιδί στην αρχή να ενθουσιαστεί και να ακολουθεί το πρόγραμμά του, όμως μετά από λίγο καιρό να «χαλαρώσει», να ξεχαστεί ή να δείξει ότι βαριέται. Το ίδιο βέβαια μπορεί να συμβεί και για τους γονείς. (Είναι το σύνηθες φαινόμενο του Οκτωβρίου, όπου όλοι οι προγραμματισμοί του Σεπτεμβρίου, αρχίζουν και χαλαρώνουν) Φροντίζουμε να καταλαβαίνει ότι το να οργανώνεται είναι, πρωτίστως, ωφέλιμο για εκείνο και να το επιβραβεύουμε για τις θετικές αλλαγές, έστω και τις μικρές.
7. Είμαστε οι ίδιοι… πρότυπο προς μίμηση
Η εικόνα ενός γονιού ή ενός εκπαιδευτικού που ποτέ δεν προλαβαίνει, είναι πάντα της τελευταίας στιγμής, τρέχει, αγχώνεται με το χρόνο (που ποτέ δεν έχει) και εξαπολύει πυρά κατά της οργάνωσης του χρόνου του, δεν είναι ό,τι πιο ενθαρρυντικό για τις δεξιότητες οργάνωσης ενός παιδιού. Kids see. Kids do.
8. Συζητάμε για την πορεία της οργάνωσης
Στόχος μας δεν είναι ένα παιδί «με την ατζέντα στο χέρι», να τρέχει να προλάβει όλες του τις υποχρεώσεις. Δεν είμαστε προγραμματισμένα ρομπότ.
Στόχος μας είναι να εσωτερικεύσει σταδιακά, με τη δική μας φθίνουσα καθοδήγηση, έναν δικό του ρυθμό ο οποίος θα το βοηθάει να απολαμβάνει περισσότερο τον ελεύθερο του χρόνο και να αγχώνεται λιγότερο με τις υποχρεώσεις του. Σταδιακά το παιδί θα προσαρμοστεί και θα καταλάβει ότι είναι πιο ωφέλιμο για κείνο να διαβάσει το Σάββατο και να μην τα αφήσει την τελευταία στιγμή και επειδή, αυτό θα γίνεται με δημιουργικό τρόπο, (σκεφτείτε ένα χειροποίητο σημειωματάριο από το παιδί, όπου θα χαίρεται να σημειώνει) θα του γίνει σταδιακά μια ευχάριστη συνήθεια, που είναι πολύ πιθανόν να την ακολουθεί στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή.
Στόχος μας είναι να εσωτερικεύσει σταδιακά, με τη δική μας φθίνουσα καθοδήγηση, έναν δικό του ρυθμό ο οποίος θα το βοηθάει να απολαμβάνει περισσότερο τον ελεύθερο του χρόνο και να αγχώνεται λιγότερο με τις υποχρεώσεις του. Σταδιακά το παιδί θα προσαρμοστεί και θα καταλάβει ότι είναι πιο ωφέλιμο για κείνο να διαβάσει το Σάββατο και να μην τα αφήσει την τελευταία στιγμή και επειδή, αυτό θα γίνεται με δημιουργικό τρόπο, (σκεφτείτε ένα χειροποίητο σημειωματάριο από το παιδί, όπου θα χαίρεται να σημειώνει) θα του γίνει σταδιακά μια ευχάριστη συνήθεια, που είναι πολύ πιθανόν να την ακολουθεί στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή.
9. Εάν είμαστε εκπαιδευτικοί, αφιερώνουμε χρόνο για να καλλιεργήσουμε την δεξιότητα αυτή στην τάξη
Ναι, γνωρίζω ότι δεν περιλαμβάνεται στους στόχους του Αναλυτικού Προγράμματος και στα σχολικά εγχειρίδια. Σκεφτείτε, όμως, πόσα πολύ περισσότερα πράγματα θα κάναμε, αν όλοι οργανώναμε το χρόνο μας πιο σωστά. Και στη σχολική τάξη και στη ζωή. Το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη του χρόνου, αλλά η σωστή διαχείριση του.
Ας βοηθήσουμε λοιπόν τα παιδιά πρώτα στο πως και στο πότε και μετά στο τι!
Μαρία Αρναουτάκη
Απρίλιος 2013
Απρίλιος 2013
πηγή- αναδημοσίευση: mikroimegaloi.gr