Ξεκινάμε με την ερώτηση αν είναι δυνατόν ένα παιδί να έχει σχέση με την χοληστερίνη. Δυστυχώς είναι βέβαιο ότι και αυτό το πρόβλημα έχει τις ρίζες του στην παιδική ηλικία.
Τι είναι χοληστερόλη: Η χοληστερόλη ή χοληστερίνη είναι μία ουσία που περιλαμβάνεται στα λίπη.
Τα λίπη είναι μία ομάδα ουσιών που χρησιμεύουν ως δομικά στοιχεία για την κατασκευή άλλων ουσιών που είναι απαραίτητες για τη ζωή ή σαν πηγή ενέργειας συσχέτιση της χοληστερόλης με τις καρδιοπάθειες έχει δημιουργήσει την εντύπωση ότι είναι κάτι κακό, γεγονός που ισχύει μόνον στην περίπτωση που η συγκέντρωσή της στο αίμα αυξηθεί πάνω από συγκεκριμένα όρια.
Αντίθετα μικρές ποσότητες χοληστερόλης είναι απαραίτητες για την κατασκευή νευρικών κυττάρων και ορμονών.
Πολύ χαμηλές δε ποσότητες χοληστερόλης οδηγούν σπανιότατα σε σύνδρομα. Ο οργανισμός εξασφαλίζει την χοληστερόλη από δύο πηγές:
1) Τροφές ( κρέας, γάλα…..)
2) Κυρίως από το συκώτι παράγοντάς την ο ίδιος ο οργανισμός και κατόπιν μεταφέρεται στο αίμα όπου ενώνεται με λίπη και πρωτεΐνες σχηματίζοντας τις λιποπρωτεΐνες, οι οποίες είναι εκείνες που μετρώνται.
Από τα διάφορα είδη λιποπρωτεϊνών δύο είναι εκείνες που πρέπει να προσέξουμε, οι λιποπρωτεΐνες χαμηλής πυκνότητας (LDL) και λιποπρωτεΐνες υψηλής πυκνότητας (HDL) που διαφέρουν ως προς ποσότητα της χοληστερόλης και ως προς την βιολογική τους σημασία.
Η LDL συντίθεται στο συκώτι και στην συνέχεια μεταφέρεται με το αίμα στα κύτταρα και είναι γνωστή ως "κακή" διότι κυρίως ευθύνεται για την αθυρομάτωση των αρτηριών.
Έτσι αν για κάποιο λόγο η LDL μεταφέρει στα κύτταρα περισσότερη χοληστερόλη από ότι είναι απαραίτητη τότε σχηματίζονται αθυροματικές πλάκες διότι η χοληστερόλη που δεν χρησιμοποιείται συσσωρεύεται σταδιακά στα τοιχώματα των αρτηριών.
Η HDL αντίθετα είναι το όχημα που μεταφέρει την χοληστερόλη από τις αρτηρίες στο συκώτι.
Τα υψηλά επίπεδα LDL ή τα χαμηλά επίπεδα HDL δηλώνουν αυξημένο κίνδυνο καρδιακής νόσου ακόμα και αν οι τιμές της ολικής χοληστερόλης είναι φυσιολογικές γι΄ αυτό στις εξετάσεις οι τιμές αυτών είναι πιο σημαντικές από εκείνες της ολικής χοληστερόλης.
Οι συνέπειες της υπερχοληστεριναιμίας είναι οι αθυροματικές πλάκες που σχηματίζονται στα τοιχώματα των αρτηριών με πρόκληση στένωσης του αυλού με αποτέλεσμα την επιβράδυνση της ροής του αίματος και τον σχηματισμό θρόμβων οι οποίοι μπορεί να φράξουν μία αρτηρία.
Η υπερχοληστεριναιμία χωρίζεται σε πρωτοπαθή, που κληρονομείται από τον έναν ή τους δύο γονείς και το παιδί γεννιέται με διαταραχή του μεταβολισμού που μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της χοληστερίνης ή δευτεροπαθή (σπάνια), η οποία οφείλεται σε κάποιο άλλο νόσημα που δευτεροπαθώς προκαλεί αύξηση της χοληστερίνης.
Στην Ελλάδα η υπερχοληστεριναιμία κυμαίνεται από 20% έως 32 % δηλαδή τουλάχιστον ένα στα πέντε παιδιά έχει χοληστερίνη σε επίπεδα υψηλότερα από το φυσιολογικό.
Δυστυχώς η νόσος είναι σιωπηλή και η προληπτική εξέταση αίματος είναι ο μόνος τρόπος να διαγνωσθεί, καθώς δε υπάρχουν συμπτώματα.
Εξετάσεις πρέπει να διενεργώνται σε όλα τα παιδιά με επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό και εφόσον η ηλικία τους είναι μεγαλύτερη των δύο χρόνων.
Σε ηλικία μικρότερη των δύο ετών ο προσδιορισμός της χοληστερόλης δεν έχει σημασία διότι δεν μπορεί να επιβληθεί κάποιος διαιτητικός περιορισμός.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου περιλαμβάνει την υγιεινή διατροφή πρώτον και δεύτερον την σωματική άσκηση.
Στόχος της υγιεινής διατροφής είναι η ελάττωση της LDL και η διατήρηση της HDL σε φυσιολογικά επίπεδα. Πρέπει να τονισθεί ότι η φτωχή σε λίπος και χοληστερόλη διατροφή που συνιστάται στα παιδιά δεν αναστέλλει την ανάπτυξή τους.
Οι οδηγίες της υγιεινής διατροφής μπορούν να συνοψισθούν σε δύο βασικούς άξονες :
1) περιορισμός του λίπους - χοληστερόλης και
2) αύξηση φυτικών ινών και αντιοξειδωτικών ουσιών και ψαριών.
Ο περιορισμός των λιπών στα παιδιά με υπερχοληστεριναιμία είναι απολύτως αναγκαίος και ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στο ελαιόλαδο το οποίο συντελεί στην ελάττωση της LDL όσο και στην αύξηση της HDL.
Είναι ένα είδος φαρμάκου κάτι που το διακρίνει από τα υπόλοιπα φυτικά έλαια καθώς αυτά ελαττώνουν την LDL αλλά ταυτόχρονα ελαττώνουν και την HDL.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι τα προϊόντα υδρογόνωσης των ελαίων ,όπως οι μαργαρίνες, βλάπτουν το ίδιο με τα κεκορεσμένα λίπη.
Τα τελευταία χρόνια όμως κυκλοφορούν στο εμπόριο μαργαρίνες εμπλουτισμένες με φυτοστερόλες οι οποίες όχι μόνο δεν προκαλούν βλάβες αλλά μπορούν να οδηγήσουν σε κάποιον βαθμό στην ελάττωση των τιμών της χοληστερόλης.
Το κρέας δεν πρέπει να περιορίζεται σε υπερβολικό βαθμό καθώς αποτελεί πολύ καλή πηγή λευκωμάτων υψηλής βιολογικής αξίας και σιδήρου. Ως καταλληλότερο κρέας θεωρείται το κοτόπουλο, η γαλοπούλα και το άπαχο μοσχάρι.
Τα τυριά πρέπει να περιορίζονται και ιδιαίτερα τα κίτρινα τα οποία κατεξοχήν είναι πλούσια σε λίπος.
Τα πικάντικα τρόφιμα όπως τηγανιτές πατάτες, χάμπουργκερ, αλλαντικά πρέπει να λείπουν από το τραπέζι του παιδιού.
Η αύξηση των φυτικών ινών σχετίζονται με ελάττωση του επιπέδου της χοληστερόλης στο αίμα. Τέτοιες τροφές είναι τα φρούτα, λαχανικά, όσπρια.
Η αντιοξειδωτικές ουσίες δηλαδή ορισμένες βιταμίνες που βρίσκονται κυρίως στα λαχανικά και τα φρούτα πρέπει να αυξηθούν διότι αναστέλλουν την βλάβη των αρτηριών που προκαλείται από την χοληστερόλη.
Τέλος πρέπει να αυξάνεται η κατανάλωση ψαριών διότι περιέχουν σημαντικές ποσότητες συγκεκριμένου τύπου λιπαρών οξέων που συμβάλλουν στην ελάττωση των τριγλυκεριδίων.
Η μεσογειακή διατροφή θεωρείται ως πρότυπο διατροφής αλλά ας μην ξεχνάμε ότι απευθύνεται σε ενήλικους και συνεπώς δεν πρέπει οπωσδήποτε να εφαρμόζεται και στα παιδιά.
Παραδείγματος χάριν η χαμηλή πρόσληψη κόκκινου κρέατος δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να εφαρμοσθεί στα παιδιά δεδομένου ότι αποτελεί μία εξαιρετική πηγή πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας και σιδήρου.
Συνοψίζοντας οι διαιτητικές οδηγίες που δίνονται στα παιδιά περιλαμβάνουν
• τροφές που απαγορεύονται όπως τηγανητά, παχύ κρέας , αλλαντικά, ολόπαχο γάλα
• τροφές που επιτρέπονται όπως μαργαρίνες με φυτοστερόλες και άπαχο κρέας και
• τροφές που πρέπει οπωσδήποτε να καταναλώνονται όπως ελαιόλαδο, ψάρια, όσπρια, λαχανικά, φρούτα.